تعریف ارز فیات(Fiat Currency):

ارز فیات یا پول بی‌پشتوانه مانند دلار آمریکا، در واقع یک پول قانونی است که ارزش خود را از دولت صادرکننده‌اش می‌گیرد و برخلاف پول کالایی ارزش آن به یک کالای فیزیکی بستگی ندارد. فیات از واژه لاتین به همین نام و به معنی «بگذارید انجام شود» گرفته شده‌ است. دولتی که پول فیات را چاپ می‌کند، عامل تعیین‌کننده در ارزش آن است. در حال حاضر بسیاری از کشورها از سیستم ارز فیات برای خرید کالا، خدمات، سرمایه‌گذاری و سپرده‌گذاری استفاده می‌کنند. این سیستم پولی در واقع جایگزین استاندارد طلا و پول کالایی شده است.در سایت ارزجو ابتدا معنا و مفهوم پول فیات بررسی می‌شود.

ارز فیات چیست؟

پول فیات یا پول بدون پشتوانه نوعی ارز کاغذی است که پشتوانه فیزیکی مانند طلا یا نقره ندارد. تمام ارزش و اعتبار این پول به قدرت، اعتبار و سیاست‌های صادرکننده آن مربوط می‌شود. بنابراین هرچه کشور صادرکننده ارز اعتبار و قدرت بیشتری داشته باشد، ارزش ارز آن نیز بیشتر خواهد بود. مثلا پول فیات کشور ایالات متحده آمریکا، دلار آمریکا است که با نماد USD شناخته می‌شود. این ارز تمام اعتبار و قدرت خود را مدیون نفوذ و قدرت صادرکننده‌اش است؛ ابرقدرتی به نام آمریکا!

پول فیات چیست؟

در پاسخ باید بیان کنیم که پول و ارز فیات در کاربرد بازار مفهوم مشابهی دارند و بیانگر پول‌های کاغذی هر کشور هستند که با پشتوانه سیاسی کشورها ایجاد حمایت می‌شوند. تفاوت پول و ارز فیات در واقع یک مسئله علمی در اقتصاد است که در میان عموم مردم جایگاهی ندارد. در تعریف  علم اقتصاد پول یک مفهوم عددی، شمارشی و غیرقابل‌لمس است. اما ارز به همین پول‌های سکه‌ای و کاغذی قابل‌لمس گفته می‌شود.

عموم مردم پول را از ارز جدا نمی‌دانند. آن‌ها تصور می‌کنند که هرنوع پول خارجی ارز است. این درحالی است که پول رایج و رسمی کشور ایران نیز یک ارز به حساب می‌آید. در واقع هر پول رسمی یک کشور به نوعی یک ارز است.

البته نکته مهمی درباره ارزش برخی ارزهای فیات در جهان وجود دارد. بعضی کشورها مانند چین، با وجود قدرت بسیار بالا از نظر اقتصادی و سیاسی، اما در مقایسه با دلار فیات آمریکا، یورو یا پوند، ارز کم‌ارزشی دارند. دلیل اصلی این امر سیاست‌های اقتصادی و پولی کشور چین است. چینی‌ها با نگه‌داشتن ارزش یوان (پول فیات چین) در یک محدوده پایین در مقایسه با ارزهای معتبر جهانی، به دنبال جذب سرمایه‌گذاران بین‌المللی هستند.

بنابراین ارزهای فیات انواعی از پول هستند که ارزش دستوری و وابسته به صادرکننده دارند. به همین دلیل است که با تضعیف یا بحران اقتصادی در یک کشور، ارز آن کشور نیز کم‌ارزش می‌شود و سقوط می‌کند. مثال بارز از سقوط ارزش پول فیات یک کشور در اثر بحران اقتصادی، ایران است. پول کاغذی ایران هرساله به دلایل اقتصادی و سیاسی در مقایسه با سایر پول‌های فیات جهان مانند دلار آمریکا کم‌ارزش‌تر می‌شود.

پس در نتیجه:

• پول فیات، همان پول کاغذی مرسوم هر کشور است که پشتوانه فیزیکی مانند طلا ندارد. البته برخی پول‌های کاغذی به دلیل تفاوت‌هایی که در پشتوانه دارند، در مجموعه ارزهای فیات قرار نمی‌گیرند.
• این ارز به بانک‌های مرکزی در هر کشور امکان تسلط و احاطه فوق‌العاده به بازارهای مالی را می‌دهد. زیرا کنترل میزان چاپ آن در اختیار دولت‌ها است.
• اکثر ارزهای مشهور کاغذی جهان مانند دلار آمریکا، یوان چین، یورو و پوند انگلیس پول فیات هستند.
• یکی از معایب بزرگ این پول این است که دولت‌ها ممکن است برای جبران کسری بودجه، اقدام به چاپ گسترده این ارزها کنند که منجر به رشد فوق‌العاده تورم می‌شود.

پول فیات چگونه شکل گرفت؟

منشا پیدایش پول فیات به قرن‌ها پیش در کشور چین و زمانی که استان سیچوآن تصمیم گرفت پول کاغذی خود را در قرن ۱۱ چاپ کند، برمی‌گردد. در ابتدا این پول به ابریشم، طلا یا نقره قابل تبدیل بود. اما در نهایت با روی کار آمدن قوبلای خان، سیستم ارزی فیات را در قرن ۱۳ به راه انداخت. این سیستم ارزی برای امپراتوری مغول گران تمام شد، به طوری که مورخان هزینه‌کردن‌های بی‌رویه و ابرتورم ناشی از آن را از دلایل اصلی سقوط این امپراتوری می‌دانند.

در قرن ۱۷ام پول فیات در قاره اروپا و کشورهای اسپانیا، هلند و سوئد نیز مورد استفاده قرار گرفت. سیستم ارز فیات در سوئد با شکست مواجه شد و دولت آن را با استاندارد نقره جایگزین کرد. در دو قرن آتی، فرانسه نو و مستعمرات سیزده‌‌گانه در آمریکای شمالی نیز این سیستم را به کار گرفتند و بعدها دولت فدرال ایالات متحده نیز از آن استفاده کرد.

در قرن ۲۰ام میلادی دولت ایالات متحده بار دیگر به سیستم پول کالایی تغییر جهت داد و از سال ۱۹۳۳ به بعد دولت، مبادله پول‌های کاغذی با طلا را متوقف ساخت. در سال ۱۹۷۲ نیز به دستور رئیس‌جمهور وقت، ریچارد نیکسون، ایالات متحده استاندارد طلا را کنار گذاشت و افول سیستم پولی با پشتوانه را با استفاده از پول فیات در مقیاس جهانی رقم زد.

پول فیات چگونه کار میکند؟

پول فیات ارزشمند است فقط بدلیل این که دولت ارزشش را حفظ میکند و به واسطه این که دو طرف در یک تراکنش ارزش آن را می پذیرند.

در طول تاریخ، دولت ها سکه های خود را از کالاهای فیزیکی ارزشمند مانند طلا و نقره میساختند و یا پول کاغذی چاپ میکردند که در ازای آن سکه های طلا و نقره قابل دریافت بود. اما پول فیات این گونه تعریف نشده که ما به ازای آن مقدار معینی کالای ارزشمند و یا فلزات گرانبها دریافت شود.

بیشتر ارزهای مهم دنیا، مانند دلار امریکا، پول فیات هستند.

مزایا و معایب  پول فیات:

متخصصین حوزه مالی و اقتصاددانان در حمایت از ارزهای فیات هم عقیده نیستند. مدافعان و مخالفان آن مزایا و معایب زیر را برای ارزهای فیات مطرح می‌کنند:

کمیابی (Scarcity): پول‌ فیات از کمیابی کالا یا دارایی فیزیکی مانند طلا تاثیر نمی‌پذیرد.

هزینه: خلق پول فیات از نظر اقتصادی نسبت به پول کالایی به‌صرفه‌تر است.

واکنش‌پذیر: پول فیات این قدرت را در اختیار دولت و بانک مرکزی قرار می‌دهد که نسبت به بحران‌های اقتصادی انعطاف کافی را داشته باشند.

مبادلات بین‌المللی: ارزهای فیات توسط تعداد زیادی از کشورها در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این باعث ارائه فرم قابل قبولی از پول برای مبادلات تجاری شده است.

راحتی: برخلاف طلا، پول فیات به ذخایر فیزیکی که نیازمند نگهداری، محافظت، نظارت و دیگر امور هزینه‌زا باشد، نیست.

نبود ارزش ذاتی: ارزهای فیات فاقد ارزش ذاتی هستند. این به دولت‌ها امکان «خلق پول از هیچ چیز» را می‌دهد که می‌تواند به ابرتورم و در نهایت سقوط سیستم اقتصادی یک کشور منجر شود.

سابقه تاریک: از نظر نمونه‌های تاریخی، پیاده‌سازی سیستم‌ ارزی فیات معمولاً به سقوط نظام‌های مالی ختم شده است که بیانگر خطرناک بودن استفاده از این سیستم پولی است.

 

رابطه ی بین پول فیات و ارز دیجیتال:

تنها مشابهت بین ارز فیات و ارز دیجیتال در نداشتن پشتوانه فیزیکی آن‌هاست. در حالی که ارز فیات توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی کنترل می‌شود، ارزهای دیجیتال ماهیت غیرمتمرکزی دارند.

تفاوت آشکار این دو سیستم پولی، در نحوه ایجاد پول‌های جدید در هر یک از آن‌هاست. بیت کوین به عنوان نمونه برتر ارزهای دیجیتال، در مقایسه با پول‌های فیات که در کنترل بانک‌هاست و اساساً می‌توانند بدون هیچ پایه و اساسی به وجود آیند، عرضه و تعداد سکه محدودی دارد.

به عنوان شکل دیجیتالی پول، ارزهای دیجیتال هیچ قرین فیزیکی ندارند و به هیچ مرزی محدود نمی‌شوند. علاوه بر این، تراکنش‌‌ها در ارزهای دیجیتال برگشت‌ناپذیر است در حالی که در ارزهای فیات اینگونه نیست.

لازم به اشاره است که بازار ارز دیجیتال دربرابر بازارهای سنتی و مبادلات ارزی بسیار کوچکتر و پرنوسان‌تر است. این یکی از دلایلی است که مانع از فراگیر شدن و پذیرش گسترده این ارزها در عرصه بین‌المللی شده است. اما با رشد بازار ارزهای دیجیتال، به احتمال زیاد نوسان آن نیز کمتر و کمتر خواهد شد.

انواع ارز فیات

ارزهای فیات انواع مختلفی دارند که در قسمت زیر تعداد 15 ارز مشهور را همراه با نماد رسمی آن‌ها و صادرکننده آورده‌ایم:

ارز فیات	نماد	صادرکننده
دلار آمریکا	USD	ایالات متحده آمریکا
پوند	GBP	بریتانیا (انگلستان)
ین	JPY	ژاپن
یوان	CNY	جمهوری خلق چین
ریال ایران	IRR	جمهوری اسلامی ایران
یورو	EUR	اتحادیه اروپا
دینار کویت	KWD	کویت
دلار کانادا	CAD	کانادا
ریال عمان	OMR	ریال عمان
فرانک سوئیس	CHF	سوئیس
درهم امارات	AED	امارات متحده عربی
روپیه هند	INR	هندوستان
کرون نروژ	NOK	نروژ
روبل روسیه	RUB	روسیه
لیره ترکیه	TRY	ترکیه